Afty w jamie ustnej to powszechny problem, który potrafi znacząco uprzykrzyć codzienne życie. Te bolesne nadżerki mogą pojawiać się w różnych miejscach jamy ustnej, a ich przyczyny bywają zróżnicowane. W poniższym artykule kompleksowo omówimy przyczyny, rodzaje, objawy oraz metody leczenia aft, zarówno farmakologiczne, jak i domowe.
Co to są afty i jak je rozpoznać?
Afty to bolesne nadżerki lub owrzodzenia, które pojawiają się na błonie śluzowej jamy ustnej. Zazwyczaj mają postać okrągłych lub owalnych zmian otoczonych czerwoną obwódką, często pokrytych białym, żółtym lub szarym nalotem. Mogą występować na języku, wewnętrznej stronie policzków, dziąsłach, podniebieniu, a nawet pod językiem. Charakterystycznym objawem aft jest ból, który nasila się podczas jedzenia, picia czy mówienia.
Rodzaje aft
Wyróżnia się kilka rodzajów aft, które różnią się wielkością oraz czasem gojenia:
- Afty Mikulicza – najmniejsze, o średnicy do 5 mm, goją się w ciągu 7-14 dni i zazwyczaj nie pozostawiają blizn.
- Afty Suttona – większe, o średnicy powyżej 10 mm, głębsze i bolesne. Gojenie może trwać ponad 14 dni, a zmiany często pozostawiają blizny.
- Afty Bednara – występują głównie u małych dzieci na podniebieniu miękkim, związane z uszkodzeniami mechanicznymi, np. ssaniem kciuka.
Jakie są objawy aft?
Oprócz charakterystycznego wyglądu, afty mogą być poprzedzone pieczeniem, szczypaniem lub mrowieniem w miejscu, gdzie mają się pojawić. W przypadku większych aft mogą wystąpić dodatkowe objawy, takie jak:
- zaczerwienienie i obrzęk wokół zmiany,
- ogólne osłabienie,
- gorączka,
- powiększenie węzłów chłonnych.
Jakie są przyczyny powstawania aft?
Dokładne przyczyny aft nie są do końca poznane, jednak istnieje wiele czynników, które mogą przyczyniać się do ich powstawania. Najczęściej wymienia się:
Czynniki mechaniczne
Urazy mechaniczne są jedną z najczęstszych przyczyn aft. Do ich powstawania mogą przyczynić się:
- przygryzienie policzka lub języka,
- skaleczenia podczas szczotkowania zębów,
- niedopasowane protezy zębowe,
- noszenie aparatu ortodontycznego.
Niedobory witamin i minerałów
Afty często pojawiają się u osób z niedoborem takich składników jak:
- witamina B12,
- kwas foliowy,
- żelazo.
Niedobory te mogą wynikać z niewłaściwej diety lub problemów zdrowotnych, takich jak celiakia czy choroba Addisona.
Stres i osłabienie organizmu
Silny stres, przemęczenie oraz obniżenie odporności organizmu mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia aft. Często towarzyszą one również infekcjom wirusowym lub bakteryjnym.
Reakcje alergiczne
Niektóre osoby doświadczają aft w wyniku reakcji alergicznych na składniki pokarmów, past do zębów lub płynów do płukania ust.
Jak leczyć afty w jamie ustnej?
Leczenie aft ma na celu złagodzenie bólu, przyspieszenie gojenia oraz zapobieganie nawrotom. Można w tym celu zastosować zarówno preparaty farmakologiczne, jak i domowe metody.
Preparaty apteczne
W aptekach dostępne są różnego rodzaju środki łagodzące objawy aft, m.in.:
- żele i maści z lidokainą, które działają znieczulająco,
- płyny do płukania ust zawierające chlorheksydynę, chlorek cetylopirydyniowy lub cytrynian cynku,
- spraye z oktenidyną, np. octenisept®, które działają antyseptycznie i przyspieszają gojenie.
Przed zastosowaniem jakiegokolwiek preparatu warto skonsultować się z farmaceutą lub lekarzem.
Domowe sposoby
Naturalne metody mogą być skutecznym uzupełnieniem leczenia farmakologicznego. Warto wypróbować:
- aloes – żel aloesowy aplikowany bezpośrednio na afty łagodzi ból i działa przeciwzapalnie,
- płukanki z wody z solą kuchenną – pół łyżeczki soli na szklankę letniej wody,
- miód – działa antybakteryjnie i przyspiesza gojenie,
- ziołowe napary z rumianku, szałwii lub łopianu lekarskiego,
- olejek z drzewa herbacianego – ma właściwości antyseptyczne.
Kiedy udać się do lekarza?
Jeśli afty są wyjątkowo bolesne, mają duże rozmiary, często nawracają lub nie goją się przez dłuższy czas, warto skonsultować się z lekarzem. Może on zlecić dodatkowe badania w celu wykluczenia chorób przewlekłych, takich jak:
- celiakia,
- choroba Behçeta,
- toczeń rumieniowaty układowy,
- choroba Leśniowskiego-Crohna.
Jak zapobiegać aftom?
Profilaktyka odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu powstawaniu aft. Oto kilka wskazówek, które mogą pomóc:
- regularne szczotkowanie zębów oraz usuwanie kamienia nazębnego,
- stosowanie delikatnych past do zębów,
- utrzymanie zróżnicowanej diety bogatej w witaminy i minerały,
- unikanie pokarmów drażniących, takich jak kwaśne, ostre i gorące potrawy,
- radzenie sobie ze stresem poprzez techniki relaksacyjne.
Zdrowy tryb życia i właściwa higiena jamy ustnej to najlepsza profilaktyka w walce z aftami.
Afty w jamie ustnej mogą być uciążliwe, ale dzięki odpowiedniemu leczeniu i profilaktyce można znacząco zmniejszyć ich częstotliwość występowania i nasilenie objawów.
Co warto zapamietać?:
- Rodzaje aft: Afty Mikulicza (do 5 mm, goją się 7-14 dni), Afty Suttona (powyżej 10 mm, gojenie powyżej 14 dni, mogą pozostawiać blizny), Afty Bednara (u dzieci, związane z uszkodzeniami mechanicznymi).
- Objawy: Ból, pieczenie, zaczerwienienie, obrzęk, gorączka, powiększenie węzłów chłonnych.
- Przyczyny: Urazy mechaniczne, niedobory witamin (B12, kwas foliowy, żelazo), stres, reakcje alergiczne.
- Leczenie: Preparaty apteczne (żele z lidokainą, płyny do płukania, spraye antyseptyczne) oraz domowe metody (aloes, płukanki solne, miód, ziołowe napary).
- Profilaktyka: Regularne szczotkowanie, stosowanie delikatnych past, zróżnicowana dieta, unikanie drażniących pokarmów, techniki relaksacyjne.
