W artykule przedstawiamy zalecenia dotyczące częstotliwości wykonywania gastroskopii u pacjentów z refluksem żołądkowo-przełykowym. Omówimy główne wskazania, sposoby przygotowania oraz alternatywne metody diagnostyczne. Informacje oparte są na aktualnych wytycznych polskich i międzynarodowych.
Co to jest gastroskopia i dlaczego jest istotna przy refluksie?
Gastroskopia to metoda endoskopowa służąca do oceny błony śluzowej przełyku, żołądka oraz dwunastnicy. Dzięki niej lekarz może zobrazować ewentualne nadżerki czy owrzodzenia powstałe w przebiegu GERD. Badanie jest bezpieczne i umożliwia szybkie postawienie diagnozy.
Na czym polega procedura?
Podczas badania lekarz wprowadza cienki, giętki endoskop przez jamę ustną. Obraz ze ścian przewodu pokarmowego przekazywany jest na monitor w czasie rzeczywistym. W razie potrzeby można pobrać wycinki do badania histopatologicznego.
Jakie zmiany wykrywa gastroskopia?
Badanie pozwala zidentyfikować stany zapalne, nadżerki czy zmiany przednowotworowe, takie jak przełyk Barretta. Można też ocenić obecność polipów i guzów. Ponadto gastroskopia umożliwia diagnozę zaburzeń motoryki oraz badanie zakażenia Helicobacter pylori.
Wskazania do gastroskopii przy refluksie żołądkowo-przełykowym?
Wytyczne zalecają gastroskopię nie u wszystkich pacjentów z refluksem, lecz w określonych sytuacjach klinicznych. Poniżej omówiono najważniejsze wskazania do wykonania badania.
Objawy alarmowe?
Objawy alarmowe sugerują konieczność natychmiastowej diagnostyki endoskopowej. Ich obecność może wskazywać na zaawansowane uszkodzenia błony śluzowej lub inne patologie.
- utrata masy ciała,
- dysfagia lub odynofagia,
- krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego,
- niedokrwistość z niedoboru żelaza.
Brak reakcji na leczenie?
Pacjenci, u których standardowa terapia IPP (inhibitorami pompy protonowej) nie przynosi poprawy po 8–12 tygodniach, wymagają dalszej diagnostyki. Wykonanie gastroskopii pozwala wykluczyć inne przyczyny objawów. Badanie może też ocenić stan gojenia nadżerek.
Czynniki ryzyka zespołu Barretta?
Do czynników ryzyka dysplazji jelitowej i przełyku Barretta należą: czas trwania objawów powyżej 5 lat, wiek ≥ 50 lat, otyłość oraz płeć męska. W takich sytuacjach endoskopię zaleca się co 12 miesięcy. Monitorowanie pozwala na wczesne wykrycie zmian przedrakowych.
Obciążony wywiad rodzinny?
Rodzinna historia raka przełyku lub żołądka zwiększa ryzyko rozwoju nowotworów. U pacjentów z obciążonym wywiadem wskazane jest wykonywanie gastroskopii co 1–2 lata. Pozwala to na stałe monitorowanie stanu błony śluzowej.
Jak często wykonywać gastroskopię przy refluksie?
Częstotliwość badań zależy od stanu błony śluzowej oraz odpowiedzi na leczenie. Poniżej przedstawiono orientacyjne zalecenia.
Przy łagodnych zmianach?
Jeśli gastroskopia wykazała jedynie łagodne nadżerki bez dysplazji, kontrolę można przeprowadzić co 3–5 lat. Nasilenie objawów lub nowe symptomy wymagają wcześniejszego badania. Regularne monitorowanie pomaga w zapobieganiu progresji choroby.
Przy zaawansowanych zmianach?
W przypadku stwierdzenia przełyku Barretta lub owrzodzeń stopnia C–D według Los Angeles, zaleca się coroczne badania kontrolne. Częstsze kontrole (co 6 miesięcy) mogą być konieczne, gdy występuje dysplazja. Intensywne monitorowanie pozwala na szybkie wdrożenie interwencji.
U osób powyżej 40 roku życia?
Pacjenci po 40. roku życia, nawet bez zaawansowanych zmian, powinni poddawać się gastroskopii profilaktycznie co 5 lat. Badanie wczesnego stadium zmian przedrakowych znacząco zwiększa skuteczność działań leczniczych.
Pacjenci z otyłością?
Otyłość stanowi jeden z najważniejszych czynników sprzyjających refluksowi i uszkodzeniom przełyku. U osób z BMI ≥ 30 rekomenduje się ocenę endoskopową co 2–3 lata lub przy nasileniu objawów. Redukcja masy ciała wpływa korzystnie na pracę bariery antyrefluksowej.
| Stan błony śluzowej | Przybliżona częstotliwość |
|---|---|
| Brak zmian | co 5 lat |
| Łagodne nadżerki | co 3–5 lat |
| Przełyk Barretta bez dysplazji | co 12 miesięcy |
| Przełyk Barretta z dysplazją | co 6–12 miesięcy |
| Brak odpowiedzi na IPP | wg decyzji lekarza |
Przygotowanie do gastroskopii
Odpowiednie przygotowanie minimalizuje ryzyko powikłań i poprawia komfort badania.
- Nie jedz przez co najmniej 6–8 godzin przed badaniem,
- Nie pij płynów na 4 godziny przed zabiegiem,
- Poinformuj lekarza o lekach przeciwzakrzepowych,
- Usuń protezy zębowe przed wejściem do gabinetu,
- Zapewnij transport do domu, jeśli planowane jest znieczulenie ogólne.
Inne metody diagnostyczne refluksu
W uzupełnieniu do gastroskopii stosuje się badania funkcjonalne pozwalające na ocenę mechanizmów refluksu.
pH-metria z impedancją
Metoda mierzy częstość i rodzaj cofania treści do przełyku przez 24 godziny. Dzięki niej można rozpoznać refluks kwaśny i niekwaśny. Zaleca się wykonanie pH-metrii u pacjentów z atypowymi objawami i opornością na leczenie.
Manometria przełyku
Badanie ocenia siłę i koordynację skurczów mięśni przełyku. Umożliwia wykrycie zaburzeń motoryki, które mogą współistnieć z refluksem. Zalecana przed operacją antyrefluksową.
Leczenie i monitorowanie refluksu
Skuteczne postępowanie obejmuje zmiany stylu życia, farmakoterapię oraz w wybranych przypadkach zabieg chirurgiczny.
Modyfikacje stylu życia
Zmiana codziennych nawyków może istotnie złagodzić objawy GERD. Zaleca się:
- redukcję masy ciała u pacjentów z nadwagą,
- unikanie posiłków na 2–3 godziny przed snem,
- podniesienie wezgłowia łóżka o 10–15 cm,
- ograniczenie alkoholu i palenia tytoniu.
Terapia IPP i alternatywy
Inhibitory pompy protonowej, takie jak omeprazol i pantoprazol, stanowią podstawę leczenia refluksu. W przypadkach opornych lekarze mogą rozważyć podwójną dawkę IPP, zmianę leku lub terapię skojarzoną z blokerem H2 oraz preparatem Esoxx®. Leczenie trwa zwykle 8–12 tygodni, a w przypadku nawrotów może być kontynuowane dłużej.
Wskazania do leczenia chirurgicznego
Fundoplikacja laparoskopowa to zabieg polegający na wzmocnieniu bariery antyrefluksowej. Jest rozważana u pacjentów niechcących długotrwale przyjmować leków lub u tych z powikłaniami, mimo prawidłowej farmakoterapii. Chirurgia może przynieść trwałą poprawę jakości życia.
Kiedy skontaktować się z gastroenterologiem?
Należy zgłosić się do specjalisty w przypadku nasilających się objawów lub pojawienia się nowych dolegliwości. Szybka konsultacja umożliwia zmianę planu leczenia i wdrożenie odpowiednich badań.
Regularna gastroskopia w refluksie pozwala na wczesne wykrycie zmian przedrakowych i zapobieganie groźnym powikłaniom.
Specjalista oceni, czy potrzebne są dodatkowe badania czynnościowe, takie jak pH-metria czy manometria. Współpraca z lekarzem gastroenterologiem gwarantuje kompleksowe podejście do terapii. Nie zwlekaj, jeśli pojawią się objawy alarmowe lub leczenie farmakologiczne okaże się niewystarczające.
Co warto zapamietać?:
- Gastroskopia jest kluczowym badaniem w diagnostyce refluksu żołądkowo-przełykowego, pozwalającym na ocenę błony śluzowej i wykrycie zmian patologicznych.
- Wskazania do gastroskopii obejmują: objawy alarmowe (utrata masy ciała, dysfagia, krwawienie), brak reakcji na leczenie IPP po 8–12 tygodniach oraz czynniki ryzyka zespołu Barretta.
- Częstotliwość badań: co 5 lat przy braku zmian, co 3–5 lat przy łagodnych nadżerkach, co 12 miesięcy przy przełyku Barretta bez dysplazji, oraz co 6–12 miesięcy przy dysplazji.
- Przygotowanie do gastroskopii wymaga m.in. 6–8 godzinnej przerwy w jedzeniu i 4 godzinnej w piciu, a także poinformowania lekarza o przyjmowanych lekach.
- Zmiany stylu życia, farmakoterapia oraz w niektórych przypadkach chirurgia (fundoplikacja) są kluczowe w leczeniu refluksu i poprawie jakości życia pacjentów.
