Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dzieci to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób dermatologicznych, która dotyka zarówno niemowlęta, jak i starsze dzieci. Objawy tej przewlekłej choroby bywają trudne do zniesienia, zarówno dla małych pacjentów, jak i ich rodziców. W artykule przedstawimy szczegółowy przewodnik na temat objawów AZS u dzieci, aby pomóc rodzicom zrozumieć, jak rozpoznać tę chorobę oraz jak odpowiednio zareagować.
Co to jest atopowe zapalenie skóry?
AZS to przewlekła choroba skóry o podłożu alergicznym, charakteryzująca się suchością skóry, świądem oraz zmianami zapalnymi. Choroba ta może występować już u niemowląt, często pojawiając się między trzecim a szóstym miesiącem życia. Wyróżnia się przewlekłym, nawrotowym przebiegiem, co oznacza, że objawy nasilają się w określonych okresach, a potem ustępują.
Podłoże genetyczne i inne przyczyny
Atopowe zapalenie skóry ma silne podłoże genetyczne. Dzieci, których rodzice cierpią na choroby alergiczne (np. astmę, alergiczny nieżyt nosa), mają nawet do 70% ryzyko zachorowania na AZS. Choroba ta jest wynikiem nieprawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego oraz zaburzenia bariery skórnej, co prowadzi do zwiększonej przepuszczalności skóry dla alergenów.
Wpływ środowiska
Czynniki środowiskowe, takie jak zanieczyszczenie powietrza, kurz, pyłki roślin, a także kontakt z drażniącymi kosmetykami czy tkaninami, mogą nasilać objawy AZS. Stres oraz zmiany hormonalne również wpływają na przebieg choroby, zwiększając jej nasilenie.
Jakie są objawy AZS u dzieci?
Objawy AZS mogą różnić się w zależności od wieku dziecka oraz indywidualnych predyspozycji. Warto jednak zwrócić uwagę na kilka najbardziej charakterystycznych symptomów, które mogą wskazywać na atopowe zapalenie skóry:
Świąd skóry
Jednym z najbardziej uciążliwych objawów AZS jest uporczywy świąd. Dzieci często drapią się, nawet nieświadomie, co prowadzi do wtórnych podrażnień i nadkażeń. Świąd nasila się szczególnie w nocy, co utrudnia sen i wpływa na jakość życia całej rodziny.
Suchość i nadwrażliwość skóry
Skóra dziecka z AZS jest bardzo sucha, szorstka i łatwo ulega podrażnieniom. Brak odpowiedniego nawilżenia powoduje, że naturalna bariera ochronna skóry nie spełnia swojej funkcji. Wrażliwość na czynniki zewnętrzne, takie jak detergenty czy wełniane ubrania, dodatkowo potęguje problem.
Zaczerwienienia i zmiany zapalne
Na skórze dziecka mogą pojawiać się zaczerwienienia, pęcherzyki, a nawet sączące się nadżerki. W fazie przewlekłej często dochodzi do lichenizacji – czyli pogrubienia skóry i wzmożonego rysunku linii skórnych. Typowe miejsca występowania zmian to:
- policzki i czoło (u niemowląt),
- zgięcia stawowe (łokcie, podkolana, nadgarstki – u starszych dzieci),
- grzbiety rąk i stóp,
- tułów i owłosiona skóra głowy.
Jak rozpoznać AZS u dziecka?
Rozpoznanie AZS opiera się na szczegółowym wywiadzie medycznym oraz badaniu klinicznym. Lekarz diagnozujący chorobę korzysta z kryteriów Hanifina i Rajki, według których do postawienia diagnozy konieczne jest spełnienie przynajmniej trzech z czterech głównych kryteriów:
- świąd skóry,
- charakterystyczne zmiany zapalne skóry w określonych miejscach,
- przewlekły i nawrotowy przebieg choroby,
- atopia w wywiadzie rodzinnym.
Testy alergiczne, takie jak punktowe testy skórne lub oznaczenie poziomu IgE we krwi, mogą pomóc w identyfikacji czynników wyzwalających, ale nie są konieczne do postawienia diagnozy.
Różnicowanie z innymi chorobami
Ważne jest, aby wykluczyć inne schorzenia, takie jak łojotokowe zapalenie skóry, alergiczne kontaktowe zapalenie skóry czy łuszczyca, które mogą mieć podobne objawy, ale wymagają innego leczenia.
Jak łagodzić objawy AZS?
Łagodzenie objawów atopowego zapalenia skóry u dzieci wymaga kompleksowego podejścia, które obejmuje zarówno odpowiednią pielęgnację skóry, jak i unikanie czynników wywołujących zaostrzenia.
Codzienna pielęgnacja skóry
Podstawą leczenia AZS jest regularne stosowanie emolientów, które nawilżają i natłuszczają skórę, odbudowując jej barierę ochronną. Preparaty te należy aplikować 3–4 razy dziennie, szczególnie po kąpieli. Kąpiele powinny trwać maksymalnie 10 minut w letniej wodzie, a po osuszeniu skóry należy natychmiast nałożyć emolient.
Leczenie farmakologiczne
W przypadku nasilonych zmian zapalnych konieczne może być stosowanie miejscowych preparatów przeciwzapalnych, takich jak maści sterydowe czy inhibitory kalcyneuryny. W przypadku intensywnego świądu lekarz może zalecić leki przeciwhistaminowe.
Unikanie czynników drażniących
Aby zmniejszyć ryzyko zaostrzeń choroby, warto zwrócić uwagę na otoczenie dziecka. Należy unikać:
- wełnianych i syntetycznych ubrań,
- detergentów z substancjami zapachowymi,
- gorących kąpieli,
- narażenia na kurz, pyłki i dym papierosowy.
Czy AZS można wyleczyć?
Atopowe zapalenie skóry jest chorobą przewlekłą, co oznacza, że nie można jej całkowicie wyleczyć. Objawy mogą jednak ustępować wraz z wiekiem – u około 85–90% dzieci nasilenie objawów znacznie maleje w okresie dojrzewania. Kluczem do poprawy jakości życia dziecka jest odpowiednia pielęgnacja i leczenie, które pomagają utrzymać skórę w dobrej kondycji.
Profilaktyka nawrotów
Aby zmniejszyć ryzyko nawrotów, warto stosować się do kilku zasad:
- regularnie nawilżać skórę emolientami,
- eliminować znane alergeny,
- utrzymywać odpowiednią wilgotność powietrza w domu,
- unikać stresu i gwałtownych zmian temperatury.
Jak wspierać dziecko z AZS?
Życie z atopowym zapaleniem skóry może być uciążliwe, dlatego ważne jest, aby rodzice zapewnili dziecku wsparcie emocjonalne. Świadomość choroby oraz umiejętność radzenia sobie z jej objawami pozwalają dziecku normalnie funkcjonować i cieszyć się dzieciństwem, mimo codziennych wyzwań związanych z AZS.
Co warto zapamietać?:
- Atopowe zapalenie skóry (AZS) dotyka 70% dzieci z rodzicami cierpiącymi na choroby alergiczne.
- Objawy AZS obejmują uporczywy świąd, suchość skóry oraz zmiany zapalne, które mogą występować w charakterystycznych miejscach, takich jak policzki, zgięcia stawowe i grzbiety rąk.
- Rozpoznanie AZS opiera się na kryteriach Hanifina i Rajki, które wymagają spełnienia przynajmniej trzech z czterech głównych kryteriów.
- Codzienna pielęgnacja skóry z użyciem emolientów (3-4 razy dziennie) oraz unikanie czynników drażniących są kluczowe w łagodzeniu objawów AZS.
- U 85-90% dzieci objawy AZS mogą znacznie maleć w okresie dojrzewania, jednak choroba jest przewlekła i wymaga stałej pielęgnacji.
