W jelicie cienkim fizjologicznie bytują niewielkie liczby bakterii. Przerost ich populacji prowadzi do SIBO – zaburzeń trawienia i wchłaniania. Artykuł wyjaśnia mechanizmy, przyczyny i diagnostykę schorzenia.
Czym jest SIBO?
Small Intestinal Bacterial Overgrowth (SIBO) to stan, w którym w jelicie cienkim namnaża się więcej bakterii niż zakłada stan fizjologiczny. Zwykle flory typowe dla okrężnicy kolonizują proksymalne odcinki przewodu pokarmowego, zaburzając fizjologię trawienia.
W zdrowym organizmie za utrzymanie równowagi odpowiada wiele mechanizmów ochronnych: kwaśne pH soku żołądkowego, odpowiednia motoryka jelita, bariera śluzowa oraz immunoglobulina A. Gdy któryś z tych mechanizmów zawodzi, liczba szczepów takich jak Escherichia coli, Bacteroides i Clostridium wzrasta powyżej 105 CFU/ml, co rozpoczyna proces chorobowy.
Jakie są przyczyny SIBO?
Warto wskazać czynniki sprzyjające rozwojowi SIBO. Mogą to być wady anatomiczne, zaburzenia motoryki jelita cienkiego oraz przewlekłe choroby ogólnoustrojowe.
Następujące stany zwiększają ryzyko przerostu flory bakteryjnej:
- resekcja zastawki krętniczo-kątniczej lub obecność uchyłków,
- neuropatie cukrzycowe i zespół jelita drażliwego (IBS),
- choroby immunologiczne, np. celiakia lub zakażenie HIV,
- długotrwałe przyjmowanie inhibitorów pompy protonowej i opioidów,
- przewlekłe schorzenia: marskość wątroby, mukowiscydoza, choroba Parkinsona.
Starszy wiek może osłabić perystaltykę jelita cienkiego i skutkować zwolnieniem pasażu treści, co dodatkowo sprzyja namnażaniu bakterii.
Jakie są objawy SIBO?
Przerost bakterii w jelicie cienkim manifestuje się głównie zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi. Objawy bywają niespecyficzne, dlatego często mylone są z innymi chorobami przewodu pokarmowego.
Typowe symptomy ze strony układu pokarmowego obejmują:
- przewlekłą biegunkę lub tłuszczową biegunkę,
- częste wzdęcia i nadmierne gromadzenie gazów,
- bóle lub dyskomfort w jamie brzusznej,
- uczucie pełności po posiłkach,
- zaparcia związane z upośledzoną motoryką jelit.
W zaawansowanym stadium choroby mogą pojawić się objawy pozajelitowe, takie jak:
- utrata masy ciała i niedożywienie,
- niedokrwistość megaloblastyczna wskazująca na zaburzenia wchłaniania witaminy B12,
- obrzęki na skutek hipoalbuminemii,
- osteoporoza i zmniejszona mineralizacja kości,
- zmiany skórne oraz kurza ślepota z powodu niedoboru witaminy A.
Jak wykryć SIBO?
Diagnostyka SIBO opiera się na połączeniu wywiadu klinicznego z badaniami pomocniczymi. Żaden pojedynczy test nie jest wystarczający, dlatego zaleca się kompleksowe podejście.
Wodorowo-metanowy test oddechowy?
Test oddechowy mierzy poziomy H₂ i metanu w wydychanym powietrzu po spożyciu glukozy, laktulozy lub lactitolu. Wzrost stężenia gazów o określone wartości w ciągu 2–3 godzin sugeruje rozrost flory.
Przygotowanie do badania obejmuje:
- czterotygodniowe odstawienie antybiotyków,
- tygodniowe wycofanie leków prokinetycznych i przeczyszczających,
- unikanie fermentujących pokarmów dzień przed testem,
- bycie na czczo przez 8–12 godzin przed badaniem.
Posiew treści jelita cienkiego?
Pobranie aspiratu z jelita cienkiego w trakcie endoskopii lub sondą nosowo-jelitową jest uznawane za standard. Wzrost liczby bakterii powyżej 105 CFU/ml potwierdza rozrost.
Najczęściej hodowane szczepy to Escherichia coli, Lactobacillus, Streptococcus, Bacteroides i Clostridium. Wynik pozwala dobrać celowaną terapię przeciwbakteryjną.
Badania laboratoryjne i obrazowe?
Badania krwi mogą wykazać niedokrwistość megaloblastyczną, hipoalbuminemię oraz niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Barwienie kału sudanem potwierdza obecność kropel tłuszczu.
Badania obrazowe (RTG z kontrastem) oraz endoskopia uwidaczniają wady anatomiczne, takie jak przetoki czy „ślepe pętle”, które sprzyjają przerostowi flory.
Jak leczyć SIBO?
Głównym celem terapii jest zmniejszenie liczby nadmiernie rozrośniętych bakterii i przywrócenie równowagi flory jelita cienkiego.
Leczenie zazwyczaj obejmuje:
- wyeliminowanie czynników ryzyka (zmiana leków, korekcja wad anatomicznych),
- celowaną antybiotykoterapię,
- dietę wspomagającą regenerację błony śluzowej,
- suplementację witamin i składników mineralnych.
W terapii SIBO ważne jest indywidualne dopasowanie schematu farmakoterapii oraz aktywne wsparcie żywieniowe.
Najczęściej stosowane antybiotyki przedstawiono w tabeli:
| Lek | Spektrum działania | Czas terapii |
|---|---|---|
| Rifaksymina | tlenowe i beztlenowe | 7–14 dni |
| Metronidazol | beztlenowe | 10–14 dni |
| Doksycyklina | Gram-ujemne | 10–14 dni |
| Amoksycylina + kwas klawulanowy | szerokie | 10–14 dni |
Rola diety i suplementacji?
Wspomagająco zaleca się dietę low FODMAP, ograniczającą fermentujące cukry i zmniejszającą dolegliwości wzdęciowe.
Aby uniknąć niedoborów, warto skorzystać z pomocy dietetyka i uwzględnić w jadłospisie:
- ograniczenie laktozy i produktów o wysokiej zawartości polioli,
- spożycie tłuszczów średniołańcuchowych (MCT),
- eliminację warzyw strączkowych i kapustnych,
- suplementację witamin A, D, E oraz B12.
Co warto zapamietać?:
- SIBO (Small Intestinal Bacterial Overgrowth) to stan przerostu bakterii w jelicie cienkim, gdzie ich liczba przekracza 105 CFU/ml.
- Przyczyny SIBO obejmują wady anatomiczne, zaburzenia motoryki jelita oraz przewlekłe choroby, takie jak celiakia czy marskość wątroby.
- Objawy SIBO to m.in. przewlekła biegunka, wzdęcia, bóle brzucha oraz objawy pozajelitowe, takie jak niedożywienie i niedokrwistość megaloblastyczna.
- Diagnostyka SIBO polega na testach oddechowych, posiewie treści jelita oraz badaniach laboratoryjnych i obrazowych.
- Leczenie SIBO obejmuje antybiotykoterapię, eliminację czynników ryzyka oraz dietę low FODMAP, wspierającą regenerację błony śluzowej.
